PONAŠANJE PČELA U HLADNOM PERIODU

Klube je grijalica

Kako pčele zimuju, iz knjige “Kako (p)ostati pčelar” autora Živka Vujića pčelara iz Banja Luke

Živko Vujić

Pčele su veoma osjetljive na hladnoću, pa formiraju klube: slaba društva na 13, srednja na 10, a jaka na 8 stepeni Celzijusovih. Na temperaturi ispod sedam setepeni ukoče se i praktično postaju nepomične, a ubrzo poslije toga uginu. Međutim, u pčelinjem klubetu one mogu da izdrže veliku hladnoću i da obavljaju osnovne životne funkcije, sve dok se ne stvore povoljniji uslovi za njihov normalan život i rad.

Pčelinje klube ima oblik neznatno izdužene lopte, a unutra postoji mala šupljina. Na klubetu su pčele pribijene jedna uz drugu i na taj način proizvode, koriste i čuvaju toplotu.

Skupe se u srcu košnice, sabiju i vise na saću. Matica je u sredini, a oko nje njena straža. Pčele formiraju omotač. Kada pčele osjete da ih hvata zima, uvlače se u gomilu, a njihovu ulogu preuzimaju druge. Klupko visi, ali se neprekidno diže i spušta (diše). Aktivnosti jesu usporene, ali nisu zaustavljene.

Trepereći složno krilima raspiruju u svom klubetu toplotu, koja je jednaka toploti proljećnog dana.

Pčele u klubetu ne miruju, kako to neki misle. Postoje tri vrste pokreta pčela u vrijeme njihovog boravka u klubetu:

Prvi nastaje zbog promjene temperature u košnici. Kad je temperatura niža, klube se steže i postaje manje, a što je temperature viša, klube se, srazmjerno povećanju toplote, širi. (Isti je princip kod živinog stuba u termometru).

Drugi pokret pčela u klubetu je da se pčele koje se nalaze na spoljašnosti klubeta, stalno i lagano kreću ka unutrašnjosti klubeta i obratno, one iz unutrašnjosti kreću se ka spoljašnosti klubeta. Na taj način pčele ravnomjreno uzimaju hranu, proizvode, čuvaju i koriste toplotu.

Treći pokret je pokret cijelog klubeta prema hrani. Kad se na mjestu gdje se nalazi klube potroši sva hrana, cijelo klube se polako pomjera na drugo mjesto prema hrani, gdje je ima. Međutim, dok se prethodna dva pokreta mogu vršiti i po najvećoj hladnoći, treći se ne može obavljati u vrijeme niskih temperature, tako da klube ostaje tamo gdje se nalazi sve dok ne otopli.

Kada hladnoća dugo potraje, može se desiti da pčele potroše svu hranu koja se nalazi iznad klubeta i iz neposredne blizine sa strane. Pošto klube zbog hladnoće ne može da se pomjeri i približi hrani, iako je ima dovoljno na drugom kraju košnice, nastupa gladovanje pčela koje, ako duže potraje, može imati veoma štetne posljedice, pa i da dovede do uginuća cjelokupnog pčelinjeg društva.

Kretanje klubeta prema medu i u povoljnim zimskim uslovima je veoma sporo. Ono je, praktično, neprimjetno, toliko koliko iznosi potrošnja meda u pravcu u kome se klube kreće. Tokom cijelog zimskog perioda klube se može pomjeriti svega 8 do deset centimetara. Kada se klube steže, udaljava se od meda, a kad se širi, približava se.

Zanimljivo je da razlika između toplote u šupljini klubeta i toplote van klubeta na rastojanju od od svega desetak centimetara, može da bude i preko 30 stepeni. Međutim, na površini samoga klubeta i u ovim uslovima toplota je zadovoljavajuća za pčele.

U hladnom periodu, dok su u klubetu, pčele troše veoma malo hrane, znatno manje nego u pašnom periodu, odnosno u periodu izlijetanja i normnalnog razvoja i rada. Radi toga, u dužem zimskom periodu pčele mogu da provedu prilično dugo bez pročišćavanja, samo pod uslovom da je za zimu ostavljena kvalitetna hrana.